Δίκτυο Natura 2000

Ο ορατός κίνδυνος εξαφάνισης πολλών ειδών και αλλοίωσης της σύνθεσης και υποβάθμισης πολλών οικοσυστημάτων οδήγησε στην έκδοση της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ "για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας" από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Σκοπός της Οδηγίας είναι "να συμβάλει στην προστασία της βιολογικής ποικιλομορφίας, μέσω της διατήρησης των φυσικών οικοτόπων, καθώς και της άγριας χλωρίδας και πανίδας στο ευρωπαϊκό έδαφος των κρατών μελών όπου εφαρμόζεται η συνθήκη". Οι τύποι φυσικών οικοτόπων και τα είδη φυτών και ζώων αναφέρονται στα Παραρτήματα Ι, ΙΙ, IV και V της Οδηγίας.

Η Οδηγία 92/43/ΕΟΚ ενσωματώθηκε στο εθνικό δίκαιο με την Κοινή Υπουργική Απόφαση 33318/3028/1998, η οποία τροποποιήθηκε με την Κοινή Υπουργική Απόφαση υπ' αρ. Η.Π. 14849/853/Ε103, ΦΕΚ Β' 645 11.4.2008.

Στο πλαίσιο του άρθρου 17 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, τα κράτη μέλη υποβάλλουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή κάθε έξι έτη εθνικές εκθέσεις για τον εφαρμογή της Οδηγίας στην επικράτειά τους.

Το πρώτο μέρος της έκθεσης (General Report) περιλαμβάνει γενικές πληροφορίες για την εφαρμογή επιμέρους θεμάτων της Οδηγίας των Οικοτόπων στην Ελλάδα.

Το δεύτερο μέρος περιλαμβάνει έντυπα αναφοράς για την κατάσταση διατήρησης καθενός από τους τύπους οικοτόπων του Παραρτήματος Ι και τα είδη των Παραρτημάτων ΙΙ, IV και V της Οδηγίας που απαντούν στην Ελλάδα, συνοδευόμενα από χάρτες εύρους και εξάπλωσης.

Στην Ελλάδα εφαρμόζεται υψηλός βαθμός προστασίας των ειδών πτηνών. Συγκεκριμένα, έχουν χαρακτηρισθεί 207 Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ), εκ των οποίων οι 69 περιλαμβάνουν θαλάσσιο τμήμα. Σε ό,τι αφορά την προστασία της ορνιθοπανίδας, ισχύει η απόφαση με αριθμ. Η.Π. 37338/1807/Ε.103 (ΦΕΚ 1495/Β/ 2010), με την οποία έχουν καθορισθεί μέτρα και διαδικασίες για τη διατήρηση της άγριας ορνιθοπανίδας και των οικοτόπων/ενδιαιτημάτων της, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ, όπως ισχύει. Η ΚΥΑ Αριθμ. Η.Π. 8353/276/Ε103 (ΦΕΚ 415/Β/2012), με την οποία τροποποιείται και συμπληρώνεται η ανωτέρω Απόφαση, θεσπίζει ειδικά μέτρα, όρους, διαδικασίες και παρεμβάσεις ώστε να επιτυγχάνεται η αποτελεσματική προστασία, διατήρηση και αποκατάσταση των ειδών και των ενδιαιτημάτων/οικοτόπων της άγριας ορνιθοπανίδας στις ΖΕΠ.

Στο πλαίσιο του άρθρου 12 της Οδηγίας των πτηνών, τα κράτη μέλη υποβάλλουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή κάθε έξι έτη εθνικές εκθέσεις για τον εφαρμογή της Οδηγίας στην επικράτειά τους.

Το πρώτο μέρος της έκθεσης (General Report) περιλαμβάνει γενικές πληροφορίες για την εφαρμογή επιμέρους θεμάτων της Οδηγίας των Πτηνών στην Ελλάδα.

Το δεύτερο μέρος περιλαμβάνει έντυπα αναφοράς για την κατάσταση διατήρησης των ειδών ορνιθοπανίδας που προστατεύονται από την Οδηγία και απαντούν στην Ελλάδα, συνοδευόμενα από χάρτες εύρους και εξάπλωσης των περιοχών αναπαραγωγής.

- Γενικό Μέρος της 3ης εθνικής εξαετούς έκθεσης της Οδηγίας των Πτηνών (περίοδος αναφοράς 2013-2018)

Θεμέλιο λίθο για την επίτευξη του σκοπού της Οδηγίας 92/43/EOK αποτελεί η δημιουργία δικτύου προστατευμένων περιοχών με την ονομασία "NATURA 2000".

Οι περιοχές (ή «τόποι») Natura 2000 αποσκοπούν στην προστασία των περιοχών που θεωρούνται σημαντικές για επιλεγμένα είδη φυτών και ζώων ή τύπους οικοτόπων μεταξύ αυτών που καλύπτει η Οδηγία για τους οικοτόπους και η Οδηγία για τα πτηνά. Πρόκειται για είδη και οικοτόπους που θεωρούνται ευρωπαϊκής σημασίας επειδή απειλούνται με εξαφάνιση, είναι ευάλωτα, σπάνια ή ενδημικά, ή συνιστούν εξαιρετικά παραδείγματα τυπικών χαρακτηριστικών μίας ή περισσότερων από τις εννέα βιογεωγραφικές περιοχές της Ευρώπης.

Οι Τόποι Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ), οι Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (ΕΖΔ) και οι Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) αποκαλούνται συνολικά περιοχές Natura 2000. Οι ΖΕΠ είναι περιοχές Natura 2000 που έχουν χαρακτηριστεί ως τέτοιες βάσει της Οδηγίας για τα πτηνά, ενώ οι ΤΚΣ και ΕΖΔ βάσει της Οδηγίας για τους οικοτόπους. Οι ΤΚΣ και οι ΕΖΔ ταυτίζονται γεωγραφικά. Η μόνη διαφορά μεταξύ των δύο είναι το παρεχόμενο επίπεδο προστασίας.

Οι τόποι κοινοτικής σημασίας (ΤΚΣ) είναι περιοχές που έχουν εγκριθεί επισήμως από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και, ως εκ τούτου, υπόκεινται στις διατάξεις περί προστασίας ή στο άρθρο 6 παράγραφοι 2, 3 και 4 της Οδηγίας των Οικοτόπων. Οι ΕΖΔ είναι Τόποι Κοινοτικής Σημασίας που έχουν χαρακτηριστεί από τα κράτη μέλη μέσω νομοθετικής πράξης και για τους οποίους εφαρμόζονται τα απαιτούμενα μέτρα διατήρησης προκειμένου να διασφαλιστεί η διατήρηση των ειδών και των τύπων οικοτόπων Κοινοτικού ενδιαφέροντος που βρίσκονται εκεί.

Περισσότερες πληροφορίες για το δίκτυο Natura 2000 εδώ.

Για τη δημιουργία του Δικτύου NATURA 2000 έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος από τα κράτη μέλη. Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος για το 2019 (https://www.eea.europa.eu/data-and-maps/dashboards/natura-2000-barometer), το Δίκτυο Natura 2000 καλύπτει 18% της χερσαίας επιφάνειας των 28 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Καταλαμβάνει 784.252 km2 στην ξηρά και 551.899 km2 στη θάλασσα. Αποτελείται συνολικά από 27.863 περιοχές, εκ των οποίων 24.194 είναι Τόποι Κοινοτικής Σημασίας σύμφωνα με την Οδηγία των Οικοτόπων και 5.646 είναι Ζώνες Ειδικής Προστασίας σύμφωνα με την Οδηγία των Πτηνών (ορισμένες περιοχές είναι ταυτοχρόνως ΤΚΣ και ΖΕΠ).

Ο κατάλογος των Τόπων Κοινοτικής Σημασίας, ανά βιογεωγραφική περιοχή, επικαιροποιείται κατά τακτά χρονικά διαστήματα (https://ec.europa.eu/environment/nature/natura2000/biogeog_regions/). Για τη Μεσογειακή Βιογεωγραφική Περιοχή, όπου υπάγεται η Ελλάδα, έχουν εκδοθεί διαδοχικές αποφάσεις με τους κατολόγους Τόπων Κοινοτικής Σημασίας (https://ec.europa.eu/environment/nature/natura2000/biogeog_regions/mediterranean/index_en.htm).

Το δίκτυο Natura 2000 στην Ελλάδα περιλαμβάνει συνολικά 446 περιοχές (YA 50743/2017, ΦΕΚ 4432/Β/2017). Από αυτές, 265 περιοχές έχουν οριστεί ως Τόποι Κοινοτικής Σημασίας σύμφωνα με την Οδηγία των Οικοτόπων (Οδηγία 92/43/ΕΟΚ) και 207 έχουν χαρακτηρισθεί ως Ζώνες Ειδικής Προστασίας για τα πτηνά (Οδηγία 79/409/ΕΟΚ, όπως κωδικοποιήθηκε με την Οδηγία 2009/147/ΕΚ). Οι δύο κατηγορίες περιοχών παρουσιάζουν μεταξύ τους επικαλύψεις. Η συνολική επιφάνεια του δικτύου Natura 2000 στην ξηρά ανέρχεται σε 36.000 km² περίπου και καλύπτει 27,3% της χερσαίας έκτασης της Ελλάδας. Το θαλάσσιο τμήμα του δικτύου Natura 2000 στην Ελλάδα καταλαμβάνει 23.000 km² περίπου (https://www.eea.europa.eu/data-and-maps/dashboards/natura-2000-barometer). Η εθνική διαδικασία χαρακτηρισμού των ελληνικών ΤΚΣ ως Ειδικών Ζωνών Διατήρησης (ΕΖΔ) ξεκίνησε με τον νόμο 3937/2011.

Το ελληνικό τμήμα του δικτύου Natura 2000 έχει περιλάβει την πλειονότητα των περιοχών της χώρας που προστατεύονται από την εθνική νομοθεσία και έχουν διεθνείς χαρακτηρισμούς.

Εθνικός Κατάλογος περιοχών του δικτύου NATURA 2000

Η επικαιροποίηση του εθνικού καταλόγου του ευρωπαϊκού οικολογικού δικτύου Natura 2000 αποτέλεσε προϊόν του έργου «Εποπτεία και αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης ειδών και τύπων οικοτόπων κοινοτικού ενδιαφέροντος στην Ελλάδα», το οποίο συγχρηματοδοτήθηκε από το ΕΤΠΑ, στο πλαίσιο του ΕΠ ΕΠΠΕΡΑΑ (ΕΣΠΑ 2007-2013) και υλοποιήθηκε από το Τμήμα Βιοποικιλότητας και Προστατευόμενων Περιοχών του ΥΠΕΝ το διάστημα 2014-2015.

Η ένταξη των νέων περιοχών και η επικαιροποίηση του εθνικού καταλόγου θεσμοθετήθηκε με την ΚΥΑ 50743 (ΦΕΚ Β’ 4432/2017) «Αναθεώρηση εθνικού καταλόγου περιοχών του Ευρωπαϊκού Οικολογικού Δικτύου Natura 2000».

Εθνικός Κατάλογος περιοχών του δικτύου NATURA 2000 σύμφωνα με την ΚΥΑ 50743 (ΦΕΚ Β’ 4432/2017) - 15 Δεκεμβρίου 2017

Βάση δεδομένων και γεωγραφικά αρχεία των περιοχών του δικτύου NATURA 2000 της Ελλάδας

Η βάση δεδομένων και τα γεωγραφικά αρχεία των περιοχών NATURA 2000 της Ελλάδας, από το Κεντρικό Αποθετήριο Δεδομένων (CDR) του Ευρωπαϊκού Δικτύου Πληροφοριών και Παρατηρήσεων για το Περιβάλλον (EIONET), του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (EEA).

Βάση δεδομένων και γεωγραφικά αρχεία
των περιοχών NATURA 2000 της Ελλάδας
(στοιχεία Δεκεμβρίου 2021)

Η βάση δεδομένων διατίθεται σε μορφή αρχείου XML και τα γεωγραφικά αρχεία σε μορφή GIS shapefiles. Ο χρήστης, για τη διευκόλυνσή του, μπορεί να εισάγει το αρχείο XML της βάσης δεδομένων στην εφαρμογή προβολής και εκτύπωσης των Τυποποιημένων Εντύπων Δεδομένων των περιοχών(SDF Manager software - έκδοση 4.4.0).

Στην ιστοσελίδα του ΥΠΕΝ διατίθενται ελεύθερα και τα διανυσματικά αρχεία των ορίων των τύπων οικοτόπων εντός των περιοχών Natura 2000.

Χάρτες περιοχών Ευρωπαϊκού δικτύου NATURA 2000 από το διαδικτυακό ΣΓΠ του ΕΟΠ

Το διαδικτυακό Σύστημα Γεωγραφικών Πληροφοριών (ΣΓΠ) που ανέπτυξε η ΕΕ με τη βοήθεια του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος είναι προσβάσιμο από τη διεύθυνση http://natura2000.eea.europa.eu και παρέχει στον χρήστη τη δυνατότητα:

πλοήγησης στις περιοχές του δικτύου NATURA 2000 της Ευρωπαϊκής Ένωσης με χρήση πολλαπλών υποβάθρων, όπως διοικητικά όρια, οδικό δίκτυο, δορυφορικές εικόνες, κάλυψη γης κατά CORINE Land Cover, βιογεωγραφικές περιοχές, προστατευόμενες περιοχές, κ.ά.,
αναζήτησης τοπωνυμίων, περιοχών NATURA, ειδών και τύπων οικοτόπων,
προβολής πληροφοριών για κάθε περιοχή NATURA (ονομασία, κωδικός, έκταση, περίμετρος) και φωτογραφικού υλικού,
πρόσβασης στο τυποποιημένο έντυπο δεδομένων (SDF) κάθε περιοχής,
εκτύπωσης χάρτη από το παράθυρο προβολής.

Χάρτες περιοχών Ευρωπαϊκού δικτύου NATURA 2000 από το διαδικτυακό ΣΓΠ του ΕΟΠ (GIS Viewer Natura 2000)

Τελευταία ενημέρωση: 26/04/2023 - EKBY, 2023